انواع صندوق های مشترک سرمایه گذاری سهام

بطور کلی یک صندوق مشترک سرمایه گذاری سهام بدنبال سود سرمایه ای(سود حاصل از رشد قیمت سهام)، سود نقدی تقسیمی و یا ترکیبی از این دو است. صندوق ها با توجه به اهداف متفاوتی که دارند استراتژی های مختلفی را دنبال می کنند. برای مثال استراتژی سرمایه گذاری یک صندوق رشدی بطور قابل توجهی متفاوت از صندوقی است که در سهام شرکت های عظیم(large cap) سرمایه گذاری می کند. استراتژی و ساختار یک صندوق سرمایه گذاری، سطح ریسک و بازده بالقوه صندوق را نشان می دهد. صندوقی که هدف اصلی او سرمایه گذاری در سهام رشدی است درجه ریسک بالایی را جهت کسب بازده بالاتر در بازار سهام تحمل می کنند. متقابلا صندوق هایی که تمایل به دریافت سود نقدی دارند با توجه به ریسک کمتری که متحمل می شوند بازده بسیار پایین تری نیز دارند. صندوق های سرمایه گذاری بر اساس استراتژی و هدف سرمایه گذاری مدیریت می شوند.

بعنوان یک قانون کلی، از نقطه نظر ریسک، سرمایه گذاری در صندوق نسبت به سرمایه گذاری در یک سهم بخصوص ریسک کمتری دارد. با صندوق سرمایه گذاری، شما از مزیت متنوع سازی سرمایه گذاری بهره می برید. زیرا صندوق ها در سهام شرکت های مختلف سرمایه گذاری کرده اند. گر چه تنوع سرمایه گذاری از ریسک سرمایه گذاری می کاهد اما این راهکار، تضمینی برای کسب سود یا جلوگیری از زیان نیست.

صندوق های باز (open-end) و صندوق های بسته (closed-end)

اغلب صندوق ها از نوع صندوق های باز و صندوق های بسته هستند. صندوق های باز همیشه برای جذب سرمایه جدید از سرمایه گذاران آماده اند و هر زمان سرمایه گذار تصمیم بگیرد سرمایه گذاری وی را باز خرید می کنند. در واقع سرمایه این نوع صندوق ها متغیرند و محدودیتی ندارد. زمانیکه یک شخص می خواهد در این نوع صندوق سرمایه گذاری کند تعدادی سهام توسط صندوق صدور و به سرمایه گذار اختصاص داده می شود. به این سهام صندوق، واحد های صندوق گفته می شود. قیمت واحدهای صندوق براساس NAV صندوق مشخص می شود. NAV از تقسیم ارزش روز مجموع سرمایه گذاری صندوق به تعداد واحدهای صندوق بدست می آید. توجه داشته باشید که تنها منبع تامین مالی صندوق مشترک سرمایه گذاری باز، سرمایه سرمایه گذاران است و این نوع صندوق ها نمی توانند از طریق ایجاد بدهی تامین مالی کنند. معمولا قیمت صدور واحدهای صندوق درصد مشخصی مثلا یک درصد بالاتر از NAV صندوق است و قیمت بازخرید واحدهای صندوق از سرمایه گذار(قیمت ابطال) همان ارزش NAV صندوق می باشد. اکثر صندوق های مشترک سرمایه گذاری در کشورمان از این نوع هستند.

صندوق های بسته برخلاف صندوق های باز تنها یکبار سهام منتشره خود را مانند سایر شرکت های بوسی به عموم عرضه می کنند و پس از آن بازار قیمت سهام آنها را مشخص می کند. مانند سایر سهام بورسی اگر شخصی بخواهد در این صندوق ها سرمایه گذاری کند می بایستی سهام آن را از بازار بورس خرید و در صورت لزوم نیز آنرا در بازار بفروش برساند. قیمت سهام این نوع صندوق ها را عرضه و تقاضای بازار بورس مشخص می کند. بنابراین ارتباط صندوق و سرمایه گذار در صندوق های باز و صندوق های بسته کاملا با هم متفاوتند. صندوق های بسته ETF (Exchange-Traded-Fund) نامیده می شوند.

صندوق های با تنوع سرمایه گذاری (Diversified) و صندوق های متمرکز (None-diversified)

صندوق های سرمایه گذاری همچنین می توانند متنوع یا متمرکز باشند. یک صندوق با تنوع سرمایه گذاری، سرمایه خود را به سهام مختلف اختصاص می دهد تا بدین صورت ریسک خود را کاهش دهد. یک صندوق مشترک متمرکز می تواند تعداد کمتری سهام (کمتر از 40 یا حتی 20 سهم) در سبد خود نگهداری کند. مدیران این نوع صندوق ها بر این باورند که اگر تمام انرژی و سرمایه خود را صرف سهام مناسب تر کنند و رصد دقیق تری روی آنها داشته باشند عملکرد بهتری خواهند داشت. در حال حاضر صندوق های متمرکز در بورس تهران وجود ندارند.

صندوق های رشدی (Growth) و صندوق های ارزشی (Value)

بطور کلی در بین مدیران صندوق های مشترک دو نوع رویکرد جهت انتخاب سهام وجود دارد. صندوق های رشدی، سرمایه گذاری در شرکت هایی را ترجیج می دهند که رشد سریعی دارند. این صندوق ها به ارزش ذاتی سهام توجه کمتری می کنند. در عوض در جستجوی شرکت ها و صنایعی هستند که پتانسیل رشد به منظور افزایش قیمت سهام را دارند. برای مثال شرکت های تازه وارد در صنایع نوظهور در مقایسه با شرکت های با سابقه، پتانسیل بیشتری برای افزایش قیمت سهام دارند. البته سهام شرکت های بزرگ و متوسط نیز ممکن است بعنوان سهام رشدی خریدای شوند. مدیر یک صندوق رشدی اهمیت بیشتری به سود هر سهم (EPS) یا فروش به ازای هر سهم می دهد در حالیکه توجه زیادی به نسبت قیمت به درآمد(P/E) ندارد.

در مقابل، صندوق های ارزشی تمرکز بر سهامی دارند که قیمت آن نسبت به ارزش ذاتی آن کمتر است. انتظار می رود در نهایت، قیمت این نوع سهام رشد کرده و حتی به بیش از ارزش واقعی خود صعود کنند. مدیران صندوق های ارزشی تمایل دارند سهامی را بررسی کنند که مورد توجه سایر سرمایه گذاران است و یا شرکتی را بیابند که درگیر مشکلات کوتاه مدت است و انتطار می رود آن مشکلات برطرف شوند. همچنین این مدیران چشم انداز شرکت ها را بررسی می کنند در حالیکه جهت تصمیم گیری خرید سایر فاکتورها مانند نسبت قیمت به درآمد(P/E)، قیمت به فروش، سود نقدی هر سهم(DPS)، قیمت به ارزش دفتری و نرخ رشد فروش توجه می کنند.

صندوق های بخشی (Sector Funds)

این نوع صندوق ها تمرکز بر یک صنعت خاص، گروهی از صنایع یا فعالیت های مرتبط تجاری دارند. این صندوق ها بدون توجه به شرکت خاصی پیش بینی مثبتی از آینده یک صنعت دارند و با هدف رشد قیمت ها اقدام به خرید سهام شرکت های یک صنعت بخصوص می کنند.

همچنین صندوق های بخشی می توانند بعنوان پوشش ریسک در برابر سایر سرمایه گذاری ها مورد استفاده قرار گیرند. روند برخی صنایع برعکس حرکت برخی از بخش های دیگر یا کل بازار بورس است. برای مثال کمبود انرژی می تواند شرکت های خدمات عمومی را مختل کند در حالیکه شرکت های نفتی سود زیادی از این بابت کسب کنند. با این وجود هیچ تضمینی وجود ندارد که زیان در یک بخش از طریق سود بخش دیگر جبران شود.

یک صندوق بخشی، پتانسیل بازدهی بالایی خواهد داشت اگر صنعت مورد نظر عملکرد مناسبی داشته باشد. همچنین تنوع سازی محدود سبد سرمایه گذاری به معنی ریسک بالاتر این نوع صندوق ها می باشد. معمولا صنایع دارای چرخه های تجاری هستند و برخی صنایع نسبت به تغییرات اقتصادی حساسیت زیادی دارند بگونه ای که با تغییرات اقتصادی ممکن است آسیب زیادی ببینند یا بسرعت رشد کنند.

صندوق های شاخصی (Index Funds)

اغلب صندوق های سرمایه گذاری بطور فعالانه مدیریت می شوند تا بتوانند با توجه به اهداف صندوق بهترین سهام را بیابند. سپس با توجه به وضعیت کلی بازار و چشم اندازهای کوتاه مدت و بلند مدت سهم اقدام به خرید سهام مورد نظر می کنند. در مقابل، صندوق های شاخصی سعی می کنند عملکردی مشابه یکی از شاخص های بازار سهام داشته باشند. برای این منظور، سهامی خریداری می شود که در محاسبه شاخص لحاظ شده است. از آنجاییکه این نوع صندوق معاملات کمی انجام می دهد هزینه های مدیریتی نسبتا پایینی دارد. البته این هزینه ها موجب می شود تا عملکرد صندوق با عملکرد شاخص مورد نظر دقیقا برابر نباشد.

صندوق های سرمایه گذاری بورس تهران

طبق قوانین و دستوالعمل های فعلی سازمان بورس، سیاست هر صندوق سرمایه گذاری بایستی مشخص باشد. این صندوق ها که عموما از نوع صندوق های open-ends هستند به سه دسته تقسیم می شوند. این سه دسته شامل صندوق های با درآمد ثابت، صندوق های سهام با ریسک متوسط و صندوق های سهام پر ریسک یا تهاجمی می باشند. صندوق های درآمد ثابت بایستی بین 70 تا 95 درصد از وجوه صندوق را به اوراق با درآمد ثابت و بین 5 تا 30 درصد به سهام شرکت های مختلف اختصاص دهند. در صندوق های سهام با ریسک متوسط میزان سهام در سبد صندوق بایستی بین 40 تا 60 درصد سرمایه صندوق را تشکیل دهد و مابقی به اوراق با درآمد ثابت اختصاص داده شود.در بازار سرمایه کشورمان این نوع صندوق با نام صندوق مختلط شناخته می شود. در صندوق های تهاجمی حداقل 70 درصد از سرمایه صندوق به سهام اختصاص داده می شود و مابقی به اوراق درآمد ثابت. به این نوع صندوق، صندوق سهامی نیز می گویند. البته در زمان انتخاب صندوق برای سرمایه گذاری نباید تنها به نوع صندوق توجه کنید. قبل از سرمایه گذاری در یک صندوق مشترک سرمایه گذاری، ساختار کارمزد و هزینه های صندوق، عملکرد پیشین صندوق و اهداف آن را بررسی کنید. با مطالعه امیدنامه صندوق مشترک سرمایه گذاری اغلب اطلاعات مورد نیاز را کسب خواهد کرد.

جهت مشاهده لیست همه صندوق های سرمایه گذاری مشترک می توانید به وبسایت fipiran.ir مراجعه کنید.

همچنین صندوق های سرمایه گذاری ETF در بازار سهام وجود دارند که واحدهای آنها مانند سهام سایر شرکتها در بورس معامله می شوند.