NAV چیست؟
NAV مخفف عبارت Net Asset Value به معنی خالص ارزش داراییها می باشد. خالص ارزش دارایی به معنی کسر بدهی ها از کل دارایی های یک شرکت است. حاصل این تفاضل بر تعداد سهام آن شرکت تقسیم می شود و NAV هر سهم بدست می آید. گر چه ممکن است از این اصطلاح در بخش های مختلف مالی استفاده شود اما بیشترین کاربرد آن در شرکتهای سرمایه گذاری و صندوق های سرمایه گذاری مشترک است.
برای اینکه مفهوم NAV را بهتر درک کنیم بهتر است اندکی با ساختار و ساز کار صندوق های سرمایه گذاری مشترک و شرکتهای سرمایه گذاری آشنا شویم. در ادامه به ساختار و همچنین شباهت ها و تفاوت های انواع صندوق ها می پردازیم.
صندوق های قابل معامله (ETF)
شرکتهای سرمایه گذاری مانند هر شرکت دیگری، سرمایه مشخصی دارند. پس از اینکه شرکت ثبت می شود و کل سرمایه آن از طریق موسسین تامین می گردد، بخش اعظم سرمایه شرکت صرف خرید سهام و اوراق بهادار مختلف در بازار سرمایه می گردد. سرمایه این شرکت ها ثابت است و سهام آنها مانند سهام سایر شرکتها در بازار بورس مورد داد و ستد قرار می گیرد. بنابراین اگر شما بخواهید به عنوان یک سرمایه گذار در این صندوق ها سرمایه گذاری کنید بایستی سهام آنها را از بازار بورس خریداری کنید و در زمان مناسب، آن را دوباره در بازار سهام به فروش برسانید. به این نوع صندوق های سرمایه گذاری، اصطلاحا صندوق های با واحد محدود(Close-End) می گویند.
اما NAV اینگونه صندوق ها چگونه محاسبه می شود؟
همانگونه که قبلا اشاره شد اگر شخصی قصد سرمایه گذاری در این صندوق ها را داشته باشد بایستی سهام این صندوق ها در بازار بورس خریداری کند. اما ارزش سهام این صندوق ها نیز بستگی به ارزش سهام شرکتهایی دارد که این صندوق در آنها سرمایه گذاری کرده است.
بنابراین ارزش سهام صندوق سرمایه گذاری بایستی با استفاده از یک معیار مناسب ارزشیابی شود. این معیار، NAV است. جهت محاسبه NAV، بایستی کل ارزش سرمایه گذاری و سایر دارایی های صندوق منهای بدهی های آن شود و بر تعداد کل سهام صندوق تقسیم گردد. حاصل این تقسیم عدد NAV است. این رقم می تواند با قیمت روز سهام صندوق مقایسه شود. اما آیا قیمت بازار یک سهم صندوق، دقیقا برابر با NAV آن است؟
جواب خیر است. قیمت سهام در بازار بورس بر اساس عرضه و تقاضای موجود در بازار تعیین می شود و نمی توان یک رقم ثابت برای آن متصور بود. اما بطور میانگین انتظار می رود سهام صندوق در بازار به قیمتی در حدود 70 درصد از NAV صندوق معامله شود. اما گاهی مشاهده می شود که قیمت سهام صندوق برابر با 120 درصد NAV، مورد معامله قرار می گیرد. علت این امر چیست؟
یکی از علت ها می تواند هزینه های مدیریتی و هزینه های سربار باشد که قیمت سهام صندوق را در بازار کاهش می دهد. همچنین دارایی هایی غیر از سهام مانند زمین و ساختمان نیز در ترازنامه این صندوق ها وجود دارد که می تواند بر ارزش سهام تاثیر گذار باشد.
یکی دیگر از عواملی که ممکن است خیلی به آن توجه نشود شرایط سهام موجود در پرتفوی صندوق است. فرض کنید سبد سرمایه گذاری یک صندوق، دارای چهار سهم است و همه این چهار سهم دارای تقاضای خوبی در بازار هستند. بگونه ای که به علت صف خرید سنگین، امکان خرید آنها در بازار نیست. در این شرایط ممکن است تقاضا برای آن صندوق سرمایه گذاری که دارای سهام مذکور است افزایش یافته و قیمت هر سهم صندوق به میزانی بالاتر از ارزش NAV برسد. در واقع، آینده سهام موجود در پرتفوی آن صندوق، پیش بینی می شود و بر ارزش سهام صندوق تاثیر می گذارد.
صندوق های سرمایه گذاری مشترک (Mutual Fund)
صندوق سرمایه گذاری مشترک نیز همانند صندوق های قابل معامله، وجوه گردآوری شده را به خرید و فروش سهام در بازار بورس اختصاص می دهند. زمانیکه سرمایه گذار بخواهد سرمایه خود را درصندوق های قابل معامله سرمایه گذاری کند بایستی سهام آن را از بازار بورس خریداری و دوباره آن سهام را در بازار به فروش برساند. اما این فرآیند در صندوق های مشترک سرمایه گذاری متفاوت است. در صندوق های سرمایه گذاری مشترک، سرمایه گذار وجوه خود را به حساب صندوق واریز می کند و هر زمان که تمایل داشته باشد وجوه خود را از صندوق دریافت می کند.
این صندوق های مشترک دارای ساختار ساده تری نسبت به صندوق های قابل معامله(EFT) هستند. زیرا در صندوق های سرمایه گذاری مشترک، امکان دریافت وام وجود ندارد و سرمایه صندوق صرفا از طریق آورده سرمایه گذاران تامین می شود. بنابراین به جای واژه “سهم” از عبارت “واحد صندوق” استفاده می شود. همچنین هزینه های مدیریتی بسیار کمتری در این صندوق ها وجود دارد.
در صندوق های سرمایه گذاری مشترک، محدودیتی در تعداد واحدهای صندوق وجود ندارد و ممکن است سرمایه صندوق دائما در حال تغییر باشد. یعنی سرمایه صندوق با ورود یک سرمایه گذار جدید افزایش و با خروج آن کاهش می یابد.
هر زمان که یک سرمایه گذار، قصد سرمایه گذاری در صندوق مشترک را داشته باشد، واحدهای جدید به تعداد لازم توسط صندوق صادر می شود. این واحدهای جدید به سرمایه گذار تخصیص می یابد و به اندازه تعداد واحدهای تخصیص یافته، از سرمایه گذار، وجه لازم دریافت می شود. قیمت هر واحد به اندازه NAV روز سرمایه گذاری است. سرمایه سرمایه گذاران بصورت مشاع توسط صندوق مدیریت می شود و NAV صندوق بصورت روزانه با توجه به قیمت های پایانی آخر هر روز محاسبه و در سایت رسمی صندوق اعلام می گردد.
هر زمان که سرمایه گذار تصمیم به خروج از صندوق بگیرد واحدهای سرمایه گذار توسط خود صندوق، باز خرید می شود. قیمت باز خرید، اندکی کمتر از NAV صندوق است. بنابراین یک اختلاف اندک بین صدور و ابطال واحدهای صندوق جهت جبران هزینه های صندوق از سرمایه گذاران دریافت می شود.
مثال عددی از NAV
فرض کنید سبد سهام یک صندوق سرمایه گذاری مشترک شامل 3 سهم متفاوت است. در این سبد، تعداد 300 سهم از سهام شرکت الف، 2000 سهم از سهام شرکت ب و700 سهم از شرکت ج وجود دارد. قیمتهای هر سهم در پایان بازار امروز به ترتیب 70، 50 و 90 تومان می باشد. اگر قیمت هر سهم را ضرب در تعداد مربوط به آن کنیم مجموع ارزش سهام در این صندوق برابر با 184،000 تومان خواهد بود. مجموع سایر دارایی ها مانند سود سهام دریافتنی و وجه نقد برابر با 30،000 تومان می باشد. همچنین بدهی این صندوق به کارمندان خود برابر با 4000 تومان است. اگر تعداد واحدهای در دست سرمایه گذاران 1000 واحد باشد، NAV در پایان امروز به شرح زیر خواهد بود.
214،000 = 30،000+184،000 = مجموع دارایی ها
4،000 = مجموع بدهی
210 = 1000 / 214،000-4000 = خالص ارزش هر واحد صندوق (NAV)
فرمول NAV شبیه به فرمول ارزش دفتری هر سهم می باشد. بطور کلی استفاده از NAV برای برآورد ارزش شرکت هایی که بر پایه دارایی می باشند موثر است. شرکتهای ساختمانی می تواند مثالی از اینگونه شرکتها باشد. برای سایر شرکتها رقم NAV ممکن است بسیار نزدیک به ارزش دفتری هر سهم باشد. از آنجاییکه در شرکتهای سرمایه گذاری قیمت سهام در بازار دائما در حال تغییر است و درصد زیادی از دارایی های این شرکت ها را سهام تشکیل داده است، محاسبه NAV می تواند در تصمیم گیری های مالی، بسیار مفید واقع شود.
