همانگونه که می دانیم وبسایت رسمی بورس تهران tsetmc.com می باشد. فعالان بازار بورس می توانند از طریق این سایت قیمت سهام شرکت های بورسی را مشاهده کرده و بازار بورس را رصد کنند. این وبسایت علاوه بر انتشار قیمت سهام شرکت ها، اطلاعات با ارزش دیگری را به سرمایه گذاران و فعالان بازار سرمایه ارائه می دهد. این اطلاعات می تواند در تصمیم گیری های مربوط به خرید و فروش، بسیار حائز اهمیت باشد. در ادامه به امکانات و نحوه استفاده از سایت tsetmc.com و چگونگی تابلو خوانی یک سهم می پردازیم. البته با توجه به وسعت امکانات این سایت و مباحث زیاد پیرامون آن سعی شده است تا نکات کلی تر و مهم تر تشریح شود.
صفحه اصلی سایت بورس
زمانیکه سایت رسمی بورس tsetme.com را باز می کنیم با صفحه ای مطابق شکل زیر مواجه می شویم. این صفحه همان صفحه خانه است.
همانگونه که مشاهده می شود این صفحه از چندین بخش تشکیل شده است. در گوشه بالا سمت چپ، چندین آیکون وجو دارد. آیکون شماره 1، شما را به صفحه اصلی سایت هدایت می کند. آیکون شماره 2، صفحه دیده بان بازار را برای شما نمایش می دهد. در صفحه دیدبان بازار می توانید کلیه اوراق بهادار از جمله سهام، حق تقدم سهام، اوراق بدهی و سایر ورقه های بهادار را در یک صفحه داشته باشید. این صفحه دارای تنطیمات می باشد و شما با توجه به نیازهایتان می توانید صفحه دیده بان بازار را تنظیم کنید. آیکون شماره 3 که با شکل ذره بین مشخص شده است ابزاری جهت جستجوی نماد مورد نظر شما می باشد.
در بالا و وسط صفحه، برگه هایی وجود دارد که می توانید با انتخاب هر برگه با جزئیات بیشتری، اطلاعات هر بازار را دریافت کنید. سایر قسمت های این صفحه را می توان به دو بخش بورس و فرابورس دسته بندی کرد. هم در بخش بورس و هم در بخش فرابورس، شاخص های مربوط به هر بازار و نماد های پر بیننده آن قابل مشاهده است. در نظر داشته باشید که در سایت tsetmc شما می توانید بر روی تیترها کلیک کنید. برای مثال اگر بر روی نمادهای پر بیننده کلیک کنید نمادهای آن بازار به ترتیب بازدید برای شما نمایش داده خواهد شد. همچنین همه قیمتها در این سایت به ریال می باشند.
در اینجا بایستی به چند نکته توجه داشته باشیم. اول اینکه در بورس تهران، شرکتهای بورسی و فرا بورسی تفاوت چندانی با یکدیگر ندارند. دوم اینکه شاخص های هر بازار بصورت جداگانه محاسبه و اعلام می شوند. بطور کلی دو نوع شاخص را در صفحه اصلی مشاهده می کنیم: شاخص کل و شاخص قیمت.
در محاسبه شاخص قیمت، تنها افزایش و کاهش قیمت سهام مورد توجه می باشد در حالیکه در محاسبه شاخص کل علاوه بر تغییرات قیمت سهام، سود نقدی تقسیم شده نیز لحاظ می شود. هر یک از شاخص کل و شاخص قیمت هم بصورت وزنی و هم بصورت هم وزن محاسبه و اعلام می شوند. در محاسبه شاخص بصورت وزنی، هر شرکتی که سرمایه بیشتری دارد دارای وزن و تاثیر بیشتری در شاخص می باشد. فرض کنید در یک روز شاخص قیمت هم وزن مثبت باشد و شاخص قیمت وزنی منفی باشد. در اینصورت می توان نتیجه گرفت که اقبال بازار بسوی شرکتهای کوچکتر بازار بوده است.
همچنین در مورد نمادهای پر بیننده باید به این نکته توجه شود که شرکتهای بزرگتر معمولا ببیننده بیشتری دارند. چرا که تعداد سهامداران آنها نیز به مراتب بیشتر است. پس زمانیکه یک سهم کوچکتر در ردیف های بالاتر نمادهای پر بیننده قرار گرفت می توان از اهمیت بیشتری برخوردار باشد.
صفحه دیده بان بازار
حال وارد پنجره دیده بان بازار می شویم. همانطور که در تصویر زیر مشاهده می کنید، لیست شرکتها در صفحه اصلی دیده بان بازار و چند آیکون جدید در بالای صفحه دیده می شود که در ادامه به آنها می پردازیم.
آیکون شماره 1 در بالای صفحه مربوط به فیلترنویسی می باشد. فیلترنویسی ابزاری است که امکان یافتن سهام مورد نظر شما را بصورت اتوماتیک فراهم می کند. جهت کسب اطلاعات بیشتر از فیلتر نویسی به این صفحه مراجعه کنید.
بطور کلی، صفحه دیده بان بازار جهت مشاهده کلیه شرکتها بصورت یکجا می باشد. در این صفحه می توانیم با کلیک بر روی تیترهای بالای صفحه، ترتیب نمایش شرکتها را تغییر دهیم. برای مثال اگر بر روی نسبت P/E کلیک کنیم شرکت ها بر اساس این نسبت نمایش داده می شوند. همچنین می توانیم نحوه نمایش را با کلیک بر آیکن تنظیمات تغییر دهیم. پنجره تنطیمات به شکل زیر می باشد.
همانگونه که در تصویر بالا مشخص است در صفحه تنظیمات می توان نوع اوراق بهادار، نوع بازار، نمادهای معامله شده و یا همه نمادها، مشاهده لیست سهام بصورت گروه بندی صنعت را به دلخواه تنظیم کرد.
صفحه یک نماد
حال می توانیم از بالای صفحه آیکون جستجو را کلیک می کنیم و برای مثال نماد بانک صادرات را تایپ می کنیم. سپس صفحه مربوطه را باز می کنیم. صفحه ما به شکل زیر خواهد بود.
در قسمت بالا و وسط صفحه (شماره 1) چندین برگه قرار دارد. بصورت پیش فرض زمانیکه وارد صفحه مربوط به یک نماد می شویم در برگه “در یک نگاه” قرار خواهیم داشت. در قسمت شماره 2، اولین آیکن می تواند اطلاعات مفیدی مانند ریز معاملات روز و تاریخ های تعدیل قیمت را به ما بدهد. در سمت راست همان سطر، نام شرکت بانک صادرات بهمراه نماد آن شرکت “وبصادر” را مشاهده می کنید. معمولا نماد شرکتهای بورسی شامل حرف اول نماد که نشاندهنده صنعتی است که شرکت در آن فعالیت می کند بعلاوه اختصاری از نام شرکت مورد نظر می باشد. اما شرکتهای فرابورسی صرفا یک عبارت مختصر شده از نام شرکت می باشند. البته در نظر داشته باشید که شرکتها بنا به عملکردشان ممکن است از تابلو بورس به فرابورس یا بالعکس منتقل شوند در صورتی که در نماد آنها هیچ تغییری حاصل نمی شود.
در قسمت پایین نماد سهم(شماره 3)، قیمت دیروز مشاهده می شود. قیمت دیروز، میانگینی از قیمتهای معامله شده سهم در روز قبل می باشد. در نظر داشته باشید که این میانگین یک میانگین موزون می باشد. فرض کنید در روز قبل بر روی یک نماد تنها سه سهم معامله شده باشد. دو سهم با قیمت 500 تومان و یک سهم 200 تومان معامله شده باشد. حال میانگین ساده این معاملات 350 تومان خواهد بود در صورتیکه میانگین موزون برابر با 400 تومان می باشد. بنابراین در محاسبه میانگین موزون حجم معاملات از اهمیت ویژه ای برخوردار است و قیمت پایانی(میانگین) به قیمتی گرایش دارد که بیشترین حجم ها در آن قیمتها معامله شده باشد. در نظر داشته باشید که تغییرات آخرین معامله و قیمت پایانی امروز نسبت به قیمت پایانی دیروز سنجیده می شود. در تصویر بالا مشاهده می کنیم که آخرین معامله تقریبا 1.5% مثبت است. این اختلاف نسبت به قیمت پایانی دیروز می باشد.
زمانیکه قصد خرید یک سهم را دارید بایستی به قیمت پایانی و آخرین معامله توجه کنید. فرض کنید قیمت پایانی شما در حدود منفی 3% می باشد و قیمت آخرین معامله در محدوده مثبت 2% است. در این حالت اگر شما سهم را در محدوده آخرین قیمت خریداری کنید بایستی قیمت سهم در روز بعد در مثبت 5% (سقف قیمت) معامله شود تا شما در نقطه سر به سر باشید یا برای مثال اگر نزدیک قیمت پایانی معامله شود شما علاوه بر کارمزد معامله، 3 درصد در زیان خواهید بود. عکس این قضیه نیز صادرق است. اگر قیمت آخرین معامله کمتر از قیمت پایانی باشد شما در روز بعد در سود خواهید بود. در اینجا بایستی چند نکته را در نظر داشته باشید. اولا اگر به اتمام بازار، زمان زیادی باقی مانده باشد ممکن است معاملات زیادی بر روی سهم انجام شود و قیمت پایانی به قیمت آخرین معاملات نزدیک شود. ثانیا، اگر حجم معاملات انجام شده نسبت به میانگین حجم ماه رقم کوچکی باشد می توان نتیجه گرفت که هنوز معاملات زیادی بر روی سهم باید انجام شود. در تصویر بالا، حجم معاملات در بخش 3 و میانگین حجم ماه در بخش 4 مشخص شده است. میانگین حجم ماه، متوسط حجم معامله شده روزانه طی یک ماه گذشته است.
در بخش 3، ارزش معاملات را نیز مشاهده می کنید. ارزش معاملات برابر با جمع ارزش مبلغی همه معاملات تا آن ساعت بازار می باشد. اگر حجم معامله نسبت به میانگین ماهانه رقم پایینی باشد قیمت پایانی سهم ممکن است تا اتمام ساعت بازار تغییرات زیادی را تجربه کند. بالعکس اگر حجم معاملات رقم بالایی باشد احتمال اینکه معاملات بیشتر بر روی آن سهم انجام شود پایین است. بنابراین قیمت در محدوده فعلی خواهد ماند.
همچنین در زیر رقم ارزش معاملات، ارزش بازار دیده می شود. ارزش بازار برابر با تعداد سهام شرکت (در بخش 4 مشاهده می شود) ضربدر قیمت پایانی سهم می باشد. در واقع این رقم، سرمایه شرکت را به نرخ روز نشان می دهد و مخالف رقم سرمایه به قیمت ارزش دفتری می باشد. درباره انواع ارزش سهام می توانید در مقاله مربوطه مطالعه کنید.
در نظر داشته باشید که حجم معامله و ارزش معامله شامل هم خرید و هم فروش می باشد. برای مثال اگر حجم معامله 10 سهم است یعنی یک شخص فروشنده 10 عدد سهم را به شخص خریدار داده است. همینطور ارزش معامله برابر با ارزش ریالی آن 10 سهم می باشد.
در زیر ارزش بازار، “وضعیت” یک نماد نشان داده می شود. حالت نرمال یک نماد، وضعیت مجاز است که یک سهم می تواند به حالت عادی معامله شود. بین ساعت 8:30 تا 9:00 صبح این وضعیت به حالت “مجاز-محفوظ” می باشد که دوره پیش گشایش است. در این دوره امکان سفارشگذاری، ویرایش و حذف سفارش وجود دارد اما معامله ای انجام نمی شود. ممکن است در زمان هایی سهم در حالت ممنوع-متوقف یا مجاز-متوقف باشد. این حالت ها زمانی رخ می دهد که شرکت برای برگزاری مجامع عمومی عادی و فوق العاده یا افشای اطلاعات با اهمیت بسته شده است. معمولا بازگشایی نماد بعد از این دوره ها، مانند دوره پیش گشایش بصورت حراج ناپیوسته می باشد. در این حالت نیز وضعیت نماد “مجاز-محفوظ” خواهد بود.
در بخش 4، اولین عنوان “بازه روز” می باشد که کمترین و بیشترین قیمت معامله شده سهم در آن روز را نشان می دهد. مقایسه قیمت جاری با بازه روز می تواند روند معاملات را تا آن ساعت به ما نشان دهد. همچنین روند قیمت را بصورت نمودار در وسط صفحه مشاهده می کنید. در زیر نمودار نیز حجم معاملات مربوط به هر بازه زمانی در طول روز مشخص شده است.
در بخش 4، دومین عنوان “قیمت مجاز” می باشد. همانطور که می دانید میزان حداکثر نوسان سهام شرکتها، محدود به دامنه نوسان است. در اینجا حداقل و حداکثر قیمتی که شما می توانید یک سهم را در روز بخرید یا بفروشید مشخص شده است. اغلب سهام بورسی و فرابورسی دارای دامنه نوسان 5 درصد و سهام بازار پایه معمولا دارای نوسان 3 درصد می باشند. گاهی اوقات یک سهم مانند نماد سمگا ممکن است دارای بازارگردان باشد و دامنه نوسان آن دو برابر یعنی 10 درصد باشد. پس اگر از میزان دامنه نوسان یک سهم اطمینان ندارید می توانید بالاترین یا پایین ترین رقم “قیمت مجاز” را بر قیمت دیروز تقسیم کنید. برای مثال تقسیم بالاترین قیمت مجاز امروز بر قیمت دیروز 1.05 را نشان می دهد و همین طور با تقسیم کمترین رقم مجاز به قیمت دیروز عدد 0.95 بدست خواهد آمد. گاهی اوقات ممکن است سقف قیمت یک سهم از 5 درصد به مقدار اندکی پایین تر باشد. علت این است که اگر یک ریال دیگر به قیمت سهم اضافه شود قیمت از دامنه نوسان (برای مثال 5 درصد) بیشتر می شود.
“بازه هفته” و “بازه سال” مانند “بازه روز”، بیشترین و کمترین قیمتهای معامله شده در یک هفته و یک سال اخیر را نشان می دهند.
در بخش 4، حجم مبنا و میزان سهام شناور را مشاهده می کنید. حجم مبنا یک ابزار کنترل قیمت است که از نوسان بیش از اندازه قیمت سهم جلوگیری می کند و صرفا شرکتهای بورسی دارای حجم مبنا هستند. اگر تعداد سهام معامله شده بیشتر از حجم مبنا باشد قیمت پایانی برابر با میانگین قیمت معاملات آن روز خواهد بود. اما اگر حجم معامله شده کمتر از حجم مبنا باشد تغییرات قیمت پایانی به همان نسبت کمتر خواهد بود. برای مثال اگر حجم معاملات نصف حجم مبنا باشد تغییرات قیمت پایانی نیز ضرب در 50 درصد خواهد شد. فرض کنید تغییرات قیمت 4 درصد مثبت باشد. در این مثال قیمت پایانی ضربدر 50 درصد شده و 2 درصد مثبت در نظر گرفته می شود. اگر سهمی از شرکتهای بورسی داشته باشید که قیمت آن در حال نزول باشد و برای آن سهم، صف فروش ایجاد شود(فروشندگان در کف قیمت سهام خود را عرضه کنند ولی خریداری وجود نداشته باشد)، حجم مبنا به کمک شما خواهد آمد. چرا که با معامله اندک آن سهم، قیمت پایانی تغییرات زیادی نخواهد کرد مگر اینکه حجم معاملات بر روی آن بسیار باشد. همچنین اگر سهام بورسی دارای صف خرید باشد(خریداران بسیاری در سقف قیمت مجاز سفارش خرید قرار داده اند ولی هیچ فروشنده ای وجود ندارد)، حجم مبنا اجازه رشد سهم را نخواهد داد و بایستی تعداد سهام زیادی معامله شود تا قیمت به اندازه 5 درصد رشد کند. این در حالی است که سهام شرکتهای فرابورسی تنها با معامله یک سهم میانگین محاسبه و قیمت پایانی به میزان میانگین جدید تغییر می کند. بنابراین سهام فرابورسی نوسان و ریسک بیشتری دارند.
در قانون برای سهام شناور فرمول پیچیده ای تعریف شده است. اما بطور کلی می توان گفت شهام شناور شامل درصدی از کل سهام است که آماده معامله در بازار می باشد. این تعداد سهام، بیشتر مربوط به سهام سهامداران خرد است و میزان نقد شوندگی یک سهم را نشان می دهد. البته باید در این رابطه به بزرگی و کوچکی شرکتها نیز توجه شود. از نظر نقدشوندگی سهام، شناوری کم برای یک شرکت بزرگ ممکن است برابر با شناوری بالا برای یک شرکت کوچک باشد.
در پایین تر EPS و نسبت P/E و P/E گروه را مشاهده می کنید. EPS سود پیش بینی شده برای سال مالی جاری است. در نسبت P/E، حرف P قیمت جاری بازار و E همان EPS است که نشان می دهد سرمایه گذاران به ازاء یک واحد سود چند واحد حاضرند سرمایه گذاری کنند. P/E گروه نیز میانگین موزونی از P/E تک تک شرکتهای یک صنعت است. مقایسه P/E یک سهم با P/E گروه می تواند در تصمیمات سرمایه گذاری شما مفید باشد.
در قسمت 5، جدولی را مشاهده می کنید که خریداران، فروشندگان، تعداد سهام و قیمت پیشنهادی آنها درج شده است. هر چه یک خریدار قیمت بالاتری برای خرید پیشنهاد دهد سفارش او در اولویت خواهد بود و در این جدول در رده های بالاتر قرار خواهد گرفت. همچنین هرچه یک فروشنده قیمت پایین تری ارائه دهد سفارش فروش او نسبت به سایرین در اولویت خواهد بود. در نظر داشته باشید که این جدول، فقط سه تا بهترین قیمت خرید و فروش را نشان می دهد. برای مثال ممکن است تعداد 500 سفارش دیگر خرید و 700 سفارش دیگر فروش نیز در قیمتهای مختلف وجود داشته باشد. سفارشاتی که در یک قیمت ثبت شده اند بصورت تجمعی در یک ردیف نمایش داده می شوند. در جدول، ردیفی به نام تعداد وجود دارد. این تعداد همان تعداد سفارش است که حجم تجمعی آنها در ستون حجم و قیمت یکسان آنها در ردیف “خرید” یا “فروش” نمایش داده می شود. شما ممکن است در هنگام معاملات آنلاین تا 5 قیمت را مشاهده کنید. اما تنها کارگزاران هستند که کلیه سفارشات خرید فروش بر روی یک سهم را می توانند مشاهده کنند.
گاهی اوقات شخص یا اشخاصی قصد خرید یک سهم را دارند. در این حالت یک سفارش فروش با حجم سنگین را با قیمتی ثبت می کنند که در بهترین سه سفارش فروش قرار گیرد و برای سایرین قابل رویت باشد. بدین صورت فروشندگان دیگر سهم، از ترس ریزش قیمت سهام، نرخ های خود را کاهش می دهند. بدین صورت آن اشخاص با کدهای دیگر یا همان کد اقدام به خرید سهام در قیمتهای پایین می کنند. به این سفارش، اوردر ترس یا سفارش ترس می گویند. برعکس این قضیه نیز ممکن است اتفاق بیفتد. اشخاصی قصد فروش سهم را دارند و سفارش خرید با حجم بالا را با قیمتی وارد سیستم می کنند که برای سایرین قابل مشاهده باشد(معمولا بهترین سه قیمت). سپس خریداران از ترس افزایش قیمت سهم، نرخ خرید خود را بالا می برند و آن اشخاص سهام خود را به قیمت مناسب تر به فروش می رسانند. به این سفارش، اوردر یا سفارش حمایتی می گویند.
بد نیست در اینجا با اصطلاح کد به کد آشنا شویم.
کد به کد زمانی است که یک یا چند شخص حقوقی بهمراه یک یا چند شخص حقیقی وارد بازار می شوند. اشخاص حقوقی، سهام را عرضه می کنند و با کدهای حقیقی، همان سهام را خریداری می کنند. در بخش شماره 7 می توانید حجم، درصد و تعداد خریدران و فروشندگان حقیقی و حقوقی را مشاهده کنید. با توجه به اینکه حقوقی ها بعنوان مهره های پر قدرت بازار به شمار می روند افراد با مشاهده میزان فروش حقوقی ها سهام خود را به قیمتی پایین تر عرضه می کنند و این سهام با کدهای حقیقی همان حقوقی ها خریداری می شود. بنابراین در قیمتهای پایین، سهم را دریافت و پس از رشد قیمت، همان کدهای حقوقی شروع به خرید و کدهای حقیقی شروع به فروش می کنند. در واقع از روی کدهای حقوقی ضرر و از کدهای حقیقی منتفع می شوند. اما سود آنها در کدهای حقیقی بیش از ضرر در کدهای حقوقی است. همچنین با این کار مسیر حرکتی سهم را مشخص کرده و نمودار قیمت را به شکل دلخواه خود حرکت می دهند. این معاملات معمولا با حجم بالا انجام می شود. اگر بر روی سهامی مشکوک هستید در بخش 2، بر روی برگه “اطلاعات تکمیلی” و سپس ریز معاملات کلیک کنید. در این حالت ممکن است تعداد زیادی معاملات با حجم ها و قیمتهای یکسان را مشاهده کنید.
همچنین در بخش 7، تعداد خریداران و فروشندگان را می بینیم. اگر تعداد طرف خریدار یا فروشنده نسبت به طرف دیگر بسیار کمتر باشد نشان از قدرت تعداد کمتر است. برای مثال فرض کنید در معاملات امروز 200 فروشنده و 30 خریدار وجود داشته است. بنابراین 30 خریدار سرمایه قابل توجهی داشته اند که توانسته اند عرضه سهام 200 نفر را جذب کنند. بالعکس اگر 30 فروشنده در مقابل 200 خریدار قرار بگیرند و قیمت سهم در طول روز تغییر چندانی نداشته باشد یعنی تعداد سهام فروشندگان بسیار زیاد بوده است که توانسته اند تقاضای 200 نفر را سرکوب کنند. شما می توانید در زبانه های بالای صفحه، سربرگ حقیقی و حقوقی، تاریخچه درصد خرید حقیقی ها و و حقوقی ها را مشاهده کنید.
در قسمت مشخص شده با شماره 6، شما می توانید بخش هایی از صفحه را مخفی یا نمایان کنید. در تصویر بالا ما همه بخش ها را نمایان کرده ایم. زمانیکه قصد خرید یک سهم را دارید می توانید علاوه بر قیمت سهم مورد نظر، وضعیت هم گروهی ها را نیز بررسی کنید. گاهی اوقات همه سهام ها هم گروه مثبت هستند غیر از یک سهم خاص. در این حالت معمولا آن سهم نیز تمایل به افزایش قیمت دارد و تقاضا برای آن بیشتر می شود. عکس این قضیه نیز صادق است.
در پایین صفحه نیز سابقه معاملات را مشاهده می کنید که می توانید بصورت اجمالی حجم و ارزش معاملات روزهای قبل را با مقادیر مشابه امروز مقایسه کنید. برای مثال اگر در روندهای صعودی، حجم معاملات غیرعادی را در قیمتهای مثبت مشاهده کردید بدان معناست که روند صعودی سهم ادامه دارد و مبالغ جدیدی وارد سهم شده است و تا سود خود را از بازار نگیرند از این سهم خارج نخواهند شد. بخاطر داشته باشید که در سایت TSETMC.COM حرف M نشاندهنده میلیون و حرف B نشاندهنده میلیارد می باشد.
همچنین جدول اطلاعیه های بورس را در وسط صفحه مشاهده می کنید. این اطلاعیه ها از سامانه رسمی ناشران بورسی (codal.ir) دریافت می شود و همه اطلاعاتی که یک شرکت بورسی قانونا باید افشا کند از طریق این سایت انجام می شود.
