تجارت جهانی از عوامل بسیاری از جمله رشد اقتصاد جهانی تا میزان صلح بین کشورها تاثیر می پذیرد. اقتصاددان ها در موسسه اقتصاد جهانی (WTO) تخمین می زنند که اقتصاد جهان با حذف تنها یک سوم موانع تجارت (تعرفه واردات، امورات اداری و …) در بخش های کشاورزی، تولید و خدمات به میزان 613 میلیارد دلار رشد خواهد کرد.
در اینجا قصد داریم درباره چگونگی اندازه گیری اقتصاد دانان از تجارت جهانی با در نظر گرفتن صادرات و واردات بین دو کشور صحبت کنیم.
کسری و مازاد تراز تجاری
بطور کلی کشورهای جهان را می توان بر اساس تراز پرداختها به دو دسته کشورهای با خالص صادرات و کشورهای با خالص واردات تقسیم کرد. این رقم با اضافه کردن خالص ارزش واردات و صادرات کالا و همچنین انتقال پول و بهره خارجی (حساب جاری) به خالص تغییرات در مالکیت دارایی داخلی و خارجی (حساب مالی) محاسبه می شود تا یک رقم جامع و کامل بدست آید.
با استفاده از متغیرهای یاد شده کسری و مازاد تراز تجاری بدست می آید.
کسری تراز تجاری: زمانی کسری تراز تجاری رخ می دهد که واردات یک کشور بیشتر از صادرات آن باشد. برای مثال اگر ارزش واردات کشور آمریکا 800 میلیون دلار و ارزش صادرات آن 200 میلیون دلار باشد دارای کسری تراز پرداختها به میزان 600 میلیون دلار می باشد.
مازاد تراز تجاری: زمانی مازاد تراز تجاری رخ می دهد که صادرات یک کشور از واردات آن بیشتر باشد. برای مثال اگر کشور چین یک تریلیون دلار صادرات داشته باشد و ارزش واردات آن تنها 200 میلیارد دلار باشد دارای مازاد تراز تجاری به اندازه 800 میلیارد دلار خواهد بود.
اما باید در نظر داشت فارغ از اینکه یک کشور دارای کسری یا مازاد تراز تجاری است بایستی این موضوع بررسی شود. برای مثال اقتصاد دانان می گویند گوشی تلفن همراه اپل از چین به آمریکا وارد می شود و هزینه 275 دلاری تولید محصول در حساب کسری تراز کشور آمریکا ثبت می شود. در حالیکه بیشتر سود این محصول به شرکت آمریکایی اپل می رسد. ارزش افزوده ای که از کار در کشور چین بر روی این محصول ایجاد می شود تنها 10 دلار از هزینه 275 دلاری تولید می باشد.
تاثیر بر اقتصاد
کسری و مازاد تراز تجاری تاثیر فوری بر فاکتورهای مهم اقتصادی از جمله تولید ناخالص داخلی (GDP) می گذارد. با این حال این ارقام باید با توجه به اندازه کلی اقتصاد یک کشور در نظر گرفته شود. برای مثال، کشور آمریکا ممکن است دارای کسری تراز تجاری زیادی باشد، اما از آنجاییکه اکثر کالاها و خدمات در داخل کشور تولید و مصرف می شوند کسری تراز تجاری تاثیر زیادی بر کل تولید ناخالص داخلی ندارد.
سرمایه گذاران بایستی توجه ویژه ای به حساب جاری بعنوان درصدی از GDP داشته باشند. زیرا این نشاندهنده رقم حساب جاری نسبت به کل تولید اقتصادی می باشد. بایستی تراز تجاری با ارزش دلاری سرمایه گذاری مستقیم خارجی برابر باشد تا قدرت خرید جهانی حفظ شود. اگر کسری حساب جاری نسبت به GDP افزایش یابد و سرمایه گذاری مستقیم خارجی (FDI) این تفاضل را از بین نبرد کشور با مشکل مواجه خواهد شد.
همچنین مازاد تراز تجاری برای کشورهایی که رشد اقتصادی آنها وابسته به صادرات است بسیار حائز اهمیت می باشد. برای مثال کشورهای صادر کننده نفت ممکن است بخواهند با استفاده از مازاد تراز تجاری برای برنامه های عمومی یا صندوق های سرمایه گذاری کشوری، تامین مالی کنند. کاهش در قیمت نفت، مازاد تراز تجاری را کاهش می دهد و تامین مالی خدمات عمومی را مشکل تر می کند. گاهی اوقات ممکن است این مسئله موجب بروز ریسک های سیاسی در برخی مناطق شود.
خلاصه مطلب
کسری و مازاد تجاری، نقش اساسی در بازارهای جهان بخصوص اقتصادهای صادراتی و نوظهور ایفا می کنند. سرمایه گذاران بایستی مراقب ریسک های کسری مداوم تراز تجاری و همچنین مازاد تراز تجاری پایین باشند که به ترتیب موجب کاهش قدرت خرید جهانی و افزایش ریسک های سیاسی می شود. همچنین به خاطر بسپارید که اگر رقم کسری و مازاد تراز پرداختها در کشورهای توسعه یافته درصد کمی از تولید ناخالص داخلی باشد حائز اهمیت نیست.
