اینکوترمز (Incoterms) مخفف عبارت International Commercial Terms به معنی اصطلاحات تجاری بین المللی می باشد. این اصطلاحات، اجزای اصلی قراردادهای فروش هستند. اینکوترمز موضوعات مربوط به حمل کالا از فروشنده به خریدار، ترخیص صادراتی و ترخیص وارداتی را مشخص می کند. بدین ترتیب، هزینه ها و ریسک ها بین طرفین قرارداد بر طبق این اصطلاحات، تقسیم می گردد.

اتاق بازرگانی بین الملل (ICC) هر 10 سال یکبار، اینکوترمز را بازبینی می کند تا بتواند بهترین رویه ها را به کار گیرد و با تجارت روز مطابقت داشته باشد. در اینکوترمز نسخه 2010، تعداد اصطلاحات نسبت به اینکوترمز 2000 از 13 اصطلاح به 11 اصطلاح کاهش یافت. بدین ترتیب، دو اصطلاح جدید DAT و DAP جایگزین چهار اصطلاح DAF، DES، DEQ، DDU شدند.

اتاق بازرگانی بین الملل، اینکوترمز 2020 را نیز ارائه کرده است و اصطلاحات آن از 1 ژانویه 2020 قابل استفاده در قراردادهای بین المللی بوده است. اینکوترمز در نسخه 2020 تغییر اساسی نکرده است و بیشتر در رابطه با شفافیت استفاده از این اصطلاحات می باشد. مهمترین تغییر اینکوترمز 2020، تعریف اصطلاح جدید DUP (تحویل در محل تخلیه) و جایگزینی آن با DAT (تحویل در ترمینال) می باشد. بدین ترتیب، در اصطلاح جدید، مقصد می تواند هر مکانی باشد و محدود به ترمینال نیست.

اینکوترمز 2020

بطور کلی اینکوترمز را می توان بر اساس نوع حمل و نقل به دو بخش تقسیم کرد. این دو بخش شامل حمل و نقل آبی داخل کشور و دریایی و همه روش های حمل و نقل می باشد. از 11 اصطلاح اینکوترمز، 4 اصطلاح مربوط به حمل و نقل آبی و 7 اصطلاح مربوط به همه روش های حمل و نقل است.

در ادامه، این اصطلاحات را به تفکیک شرح خواهیم داد.

اینکوترمز مربوط به همه روش های حمل و نقل

EXW

طبق اصطلاح EXW، فروشنده مسئول ارائه کالا در محل خود یا یک محل مشخص دیگر مانند کارخانه، دفتر یا انبار می باشد. پس از تهیه و ارائه کالا توسط فروشنده، مالکیت و کلیه هزینه ها و ریسک ها به خریدار منتقل می شود.

شرایط EXW، مطلوب ترین حالت برای فروشنده می باشد. زیرا زمانیکه آنها محل را ترک می کنند یا کالا را برای صادرات ترخیص می کنند فروشنده هیچ تعهدی برای بارگیری کالا و پرداخت هزینه حمل و نقل ندارد. بنابراین اگر معامله با هدف صادرات باشد عوارض و مالیات ترخیص با خریدار خواهد بود.

FCA

در شرایط FCA، فروشنده مسئول تحویل کالا در محل مورد نظر خریدار می باشد. بنابراین، فروشنده باید کالا را به وسیله نقلیه مد نظر خریدار بارگیری کرده، حمل و نقل را سازماندهی کند و ترخیص صادراتی را انجام دهد. پس از بارگیری کالا به وسیله نقلیه خریدار، ریسک ها از فروشنده به خریدار منتقل می شود.

خریدار بایستی هزینه حمل و نقل، فاکتور بارگیری، بیمه، هزینه تخلیه و حمل و نقل داخلی به مقصد نهایی را پرداخت کند. مسئولیت هر گونه خرابی و از بین رفتن کالا بر روی وسیله نقلیه به عهده خریدار است.

FCA اصطلاحی است که در اینکوترمز 2020 تغییرات قابل توجهی کرده است. در گذشته واسط حمل و نقل به این معنی بود که فروشنده نمی تواند بارنامه را با جزئیات کالای بارگیری شده بدست آورد. زیرا او کالا را بطور مستقیم به حمل و نقل بین المللی تحویل نداده بود. بدون اسناد حمل، بانک اجازه پرداخت وجه معامله به فروشنده را ندارد. اینکوترمز 2020 این مشکل را حل کرده است. بدین ترتیب در اینکوترمز جدید، اصطلاح FCA به هر دو طرف اجازه می دهد تا در قرارداد فروش مشخص کنند که خریدار از شرکت حمل و نقل بخواهد تا اسناد حمل را به فروشنده ارسال کند.

CPT

در CTP، فروشنده بایستی هزینه های حمل و نقل کالا را تا مقصد خریدار نیز بپردازد. فروشنده، ترخیص صادراتی کالا را انجام داده و کالاها را به باربری یا شخص مشخص شده توسط فروشنده تحویل می دهد که از این نقطه به بعد، ریسک به خریدار منتقل می گردد. در شرایط CTP، فروشنده مسئول حمل و نقل کالا به مقصد مشخص شده است، اما مسئول تهیه بیمه نامه نیست.

اگر خریدار، فروشنده را ملزم به بیمه کالا کند شرایط قرارداد از CTP به CIP تغییر می کند.

CIP

CIP شباهت زیادی به CPT دارد. تنها تفاوت در این است که فروشنده علاوه بر هزینه حمل بایستی کالا را در طی حمل، بیمه کند. فروشنده، کالا را ترخیص صادراتی می کند و آنها را به باربری یا شخص مشخص شده توسط فروشنده در محل تعیین شده برای حمل کالا تحویل می دهد. از این نقطه به بعد، ریسک از فروشنده به خریدار منتقل می شود. فروشنده بایستی هزینه حمل مربوط به تحویل کالا تا مقصد مشخص شده را بپردازد.

یکی از تغییرات اساسی در اینکوترمز 2020 این است که در شرایط CPT، فروشنده ملزم به خرید سطح بالاتری از بیمه است. طبق CIP 2020، بیمه بایستی به میزان 110% ارزش قرارداد باشد در حالیکه در گذشته، حداقل بیمه باربری، قابل قبول بود.

DUP

فروشنده، کالا را در مقصد مشخص تحویل می دهد اما مسئولیت تخلیه با او نیست. مسئولیت فروشنده شامل بسته بندی، ترخیص صادراتی، پرداخت هزینه حمل و هر هزینه ای تا ورودی مقصد معین شده می باشد.

همچنین خریدار، مسئول تمام هزینه ها، وظایف و مالیات مربوط به تخلیه بار و ترخیص وارداتی کالا به کشور مقصد است. ریسک در مقصد نهایی تعیین شده، به خریدار منتقل می گردد.

DDP

اصطلاح DDP به این معنی است که همه ریسک ها و هزینه های تحویل کالا تا مقصد تعیین شده به همراه ترخیص وارداتی به عهده فروشنده می باشد. بنابراین، کالا، آماده تخلیه در محل خریدار تحویل می شود.

فروشنده، مسئول ترخیص کالا و انجام امورات آن در کشور خریدار است. این امورات شامل پرداخت عوارض و مالیات و اخذ مجوزها و انجام ثبت های لازم می باشد. با این حال، فروشنده، مسئول تخلیه کالا نیست.

در این اصطلاح، حداکثر مسئولیت با فروشنده و حداقل مسئولیت به عهده خریدار است. هیچ ریسک و مسئولیتی به خریدار منتقل نمی شود مگر اینکه کالا در مقصد نهایی تعیین شده توسط خریدار تحویل گردد.

علاوه بر اینکه فروشنده بایستی درک کاملی از قوانین و مقررات کشور خریدار داشته باشد، اصطلاح DDP می تواند دارای ریسک زیادی باشد. این ریسک هم شامل تاخیر در تحویل کالا و هم شامل هزینه های پنهان است. بنابراین بایستی با احتیاط از آن استفاده شود.

اینکوترمز مربوط به حمل و نقل دریایی و آبی درون کشوری

اصطلاحاتی که در ادامه به آن می پردازیم تماما مربوط به حمل و نقل دریایی یا آبراهه داخلی است که در تجارت بین الملل مورد استفاده قرار می گیرد.

به غیر از اصطلاح FAS، در سایر اینکوترمز دریایی، ریسک و مسئولیت کالاها زمانی از فروشنده به خریدار منتقل می شود که کالا بر روی عرشه کشتی تحویل داده شود. از آنجاییکه وضعیت کالاها بایستی در این نقطه بازرسی و تایید شود، این اصطلاحات صرفا مناسب کالاهای کانتینر نشده مانند مواد خام است.

توجه داشته باشید که در نسخه های قبلی اینکوترمز، زمانی ریسک منتقل می شد که کالاها از ریل کشتی عبور کند. اما در اینکوترمز 2020، این ریسک پس از قرار گرفتن کالا بر روی عرشه کشتی منتقل می شود.

FAS

فروشنده، کالا را در بندرگاه توافق شده در کنار وسیله خریدار تحویل می دهد. این بدین معنی است که خریدار از این مرحله به بعد، تمامی هزینه ها و ریسک از بین رفتن کالا را بر عهده دارد. شرایط FAS، فروشنده را ملزم می کند تا کالاها را برای صادرات ترخیص کند. در نسخه قبلی اینکوترمز، خریدار، امورات مربوط به ترخیص صادراتی را انجام می داد.

FOB

بر طبق اصطلاح FOB، فروشنده مسئولیت تمامی هزینه ها و ریسک ها را تا زمانیکه کالا بر روی عرشه کشتی تعیین شده توسط خریدار قرار بگیرد بر عهده دارد. مسئولیت فروشنده شامل انجام امورات ترخیص صادراتی است، در حالیکه خریدار بایستی هزینه حمل دریایی، صورتحساب بارگیری، بیمه، تخلیه بار و هزینه حمل و نقل داخلی از بندر مقصد تا مقصد نهایی را بپردازد. هر گونه خرابی کالا پس از قرار گرفتن کالا بر روی عرشه کشتی به عهده خریدار است.

از آنجاییکه اصطلاح FCA در اینکوترمز 1980 معرفی شد FOB بایستی تنها برای حمل و نقل دریایی و آبراهه داخلی که بصورت کانتینر نشده است مورد استفاده قرار گیرد. با این حال، FOB معمول ترین اصطلاح است که مورد استفاده قرار می گیرد. در اغلب اوقات از این اصطلاح به اشتباه در همه حمل و نقل ها استفاده می شود. برای مثال از FOB در حمل و نقل ها کانتینر شده استفاده می شود که این امر بازرسی کالا جهت انتقال ریسک را با مشکل مواجه می کند.

CFR

این اصطلاح، ریسک و مسئولیت های بیشتری را برای فروشنده به همراه دارد. طبق CFR، فروشنده هزینه حمل را تا بندرگاه مقصد پرداخت می کند. اما ریسک ها زمانی به خریدار منتقل می شوند که کالا در کشور صادراتی بر روی عرشه کشتی قرار گرفته باشد. شرکت حمل و نقل مسئول، هزینه ترخیص صادراتی و هزینه حمل را می پردازد و مسئول هر گونه خرابی کالا تا بندر مقصد است.

خریدار هزینه حمل و نقل داخلی از بندرگاه تا مقصد نهایی را می پردازد و مسئول خرید بیمه نامه است. اگر خریدار، فروشنده را ملزم به تهیه بیمه کند بایستی از اینکوترم CIF استفاده شود.

CFR تنها برای حمل و نقل های دریایی بین الملی و آبی داخلی که بصورت کانتینر نشده است مورد استفاده قرار می گیرد. برای سایر انواع حمل و نقل و کالاهای کانتینر شده، اینکوترم CPT استفاده می شود.

CIF

فروشنده، کالا را ترخیص صادراتی می کند و کالا را بر روی عرشه کشتی تحویل می دهد. فروشنده، هزینه حمل و بیمه را تا بندر مقصد پرداخت می کند و مسئول هر گونه خرابی کالا بر روی عرشه کشتی است. فروشنده ملزم به تهیه حداقل سطح بیمه (سطح C) می باشد.

فروشنده بایستی در بندرگاه ورودی سه سند اصلی شامل فاکتور، بیمه و بارنامه را تحویل دهد. CIF، شبیه به اینکوترم CFR است. تنها تفاوت این است که در CIF، فروشنده مسئول تهیه بیمه برای کالای در حال ترانزیت می باشد.

اینکوترمز چه موضوعاتی را پوشش نمی دهد؟

همان گونه که قبلا نیز اشاره شد اینکوترمز، مسئولیت ها و وظایف هر دو طرف قرارداد را مشخص می کند. با این وجود به موارد زیر اشاره ای نمی کند.

همه شرایط فروش مشخص نمی شود.
نه کالای فروخته شده را ذکر می کند و نه قیمت کالای فروخته شده را مشخص می کند.
روش و زمانبندی پرداخت بین خریدار و فروشنده را مشخص نمی کند.
مشخص نمی کند که کدام اسناد توسط فروشنده به خریدار تحویل گردد تا ترخیص در کشور خریدار، راحت تر صورت گیرد.
اشاره ای به دیون ایجاد شده در صورت عدم رعایت قرارداد فروش مانند تاخیر در تحویل نمی کند.

در نظر داشته باشید که بر طبق اینکوترمز بکار رفته در قرارداد فروش، توافق خریدار و فروشنده بر روی قیمت می تواند بسیار متفاوت باشد.